NSA: związek zawodowy posiada uzasadnione cele w sprawach przed Prezesem UODO

Tak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z września 2024 r. w sprawie, którą chciał zainicjować jeden ze związków zawodowych działających u administratora danych. 

Związek zawodowy w październiku 2019 r. złożył do Prezesa UODO skargę na administratora danych na:

nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych osobowych pracowników przez […]., polegające na stosowaniu monitoringu wizyjnego, monitoringu poczty elektronicznej, monitoringu urządzeń stacjonarnych i mobilnych oraz monitoringu zachowania pracowników bez spełnienia warunków stosowania monitoringu w miejscu pracy wyznaczonych art. 22 prim 2 i art. 22 prim 3 Kodeksu pracy, w celach niegodnych z ww. przepisami Kodeksu pracy, przeprowadzenia uprzedniej oceny skutków dla ochrony danych, bez dostatecznego informowania pracowników o celach i sposobach przetwarzania danych za pomocą monitoringu oraz zautomatyzowanym profilowaniu danych pracowników zebranych za pomocą ww. monitoringu i wydawaniu decyzji mających wpływ na prawa pracowników na podstawie wyłącznie zautomatyzowanego przetwarzania, w tym profilowania, bez informowania pracowników o celach i sposobach profilowania, bez zgody pracowników oraz bez uprzedniego przeprowadzenia oceny skutków dla ochrony danych

Prezes UODO w grudniu 2019 r. wydał postanowienie, w którym odmówił wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie ze skargi na nieprawidłowości w zakresie przetwarzania danych osobowych.

Organ nadzorczy powołał się na art. 31 § 1 i 2 kpa, które wskazują, że:

Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:

1) wszczęcia postępowania,

2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu,

jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny

Zyskaj ponad 300 zł

 

Organ ten wskazał w uzasadnieniu decyzji, że:

w ocenie Prezesa UODO przesłanki określone w art. 31 § 1 Kpa. do wszczęcia postępowania z urzędu nie zostały spełnione w realiach niniejszej sprawy.

jak podał, paragraf 6 statutu przedłożonego przez Związki stanowi, że “celem Związku jest obrona godności, praw i interesów pracowniczych (zawodowych i socjalnych) członków Związku, a w szczególności: 1. zabezpieczanie praw pracowniczych w zakresie wykonywanej pracy zawodowej, wynagrodzenia, warunków socjalno – bytowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, 2. przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia i pomoc członkom Związku pozostającym bez pracy, 3. dążenie do zapewnienia pracownikom warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych, 4. ochrona interesów zdrowotnych, materialnych, socjalnych i kulturalnych członków Związku oraz ich rodzin, 5. podejmowanie działań w ruchu dialogu społecznego, zmierzających do zharmonizowania interesów pracodawcy z interesami pracowników, 6. wpływanie na kształt polityki gospodarczej i społecznej, 7. szerzenie zasad demokracji i występowanie w obronie uniwersalnych wartości humanitarnych, 8. kształtowanie aktywnej postawy działania dla dobra Ojczyzny, 9. działanie na rzecz osób niepełnosprawnych i potrzebujących szczególnej troski, 10. umacnianie rodziny oraz ochrona życia rodzinnego, 11. współpraca z organizacjami międzynarodowymi w zakresie solidarnej obrony interesów pracowniczych i respektowania praw człowieka, 12. ochrona i promocja kultury oraz szeroko pojętej edukacji, 13. podejmowanie działań na rzecz ochrony naturalnego środowiska, 14. reprezentowanie interesów pracowniczych na forum międzynarodowym, 15. podejmowanie działań na rzecz ubezpieczenia członków Związku”.

tym samym, w ocenie Prezesa UODO, brak jest w statucie unormowań, które dawałyby Związkom umocowanie do działania w imieniu zrzeszonych w nim pracowników w sprawach dotyczących ochrony ich danych osobowych. Zauważył ponadto, że cele i zadania Związków wynikające ze Statutu Ogólnopolskiego Związku Zawodowego “Inicjatywa Pracownicza” pozostają tożsame z ww. celami, dlatego nie ma potrzeby ponownego ich przytaczania.

Z powyższą interpretacją zgodził się WSA w Warszawie, który w wyrokiem z listopada 2020 r. oddalił skargę Związku Zawodowego. 

Sąd wskazał, że:

wydając zaskarżone postanowienie Prezesa UODO nie naruszył przepisów prawa, w tym w szczególności art. 31 § 1 pkt 1 k.p.a.

w ocenie Sądu, która jest tożsama z ocena organu, do przyjęcia po stronie Związków istnienia interesu społecznego do wystąpienia z niniejsza skarga nie jest wystarczające powołanie się na obronę praw i interesów pracowniczych, w ocenie Sądu są to sformułowania bardzo ogólne, które nie przystają do przedmiotu postępowania jakim jest ochrona danych osobowych.

powołując się na interes społeczny, który jest interesem ogólnym, Związki zamiast używania ogólnikowych stwierdzeń powinny były wskazać konkretne okoliczności faktyczne lub prawne, które mogły świadczyć o tym, że uzasadniony jest ich udział w przedmiotowym postępowaniu (vide R. Hauser, M. Wierzbowski (red), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2020),czego w tej sprawie nie uczynił.

Jednak zupełnie inne zdanie miał Naczelny Sąd Administracyjny, który uchylił nie tylko orzeczenie WSA w Warszawie, ale także rzeczone postanowienie z grudnia 2019 r.

NSA uznał, że:

jak to prawidłowo wskazał Sąd I instancji z art. 31 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. wynika, że żądanie organizacji społecznej musi być uzasadnione celami statutowymi tej organizacji. Musi zatem istnieć merytoryczne powiązanie przedmiotu postępowania administracyjnego z celami i zakresem działania (przedmiotem działalności) organizacji społecznej.

organ administracji publicznej musi zatem dokonać oceny, czy interes społeczny, ustalony i skonkretyzowany w świetle przedmiotu danego postępowania, przemawia za przyznaniem organizacji społecznej uprawnień procesowych w sprawie dotyczącej interesu indywidualnego określonego podmiotu. Podkreślenia wymaga fakt, że to na organizacji społecznej spoczywa konieczność wykazania interesu społecznego jak również faktu, że za wszczęciem postępowania przemawiają jej cele statutowe. Należy też wskazać, że sprawa związana jest z ochroną danych osobowych pracowników spółki A. a Związki Zawodowe domagając się wszczęcia postępowania nie działają we własnej sprawie, lecz w sprawie innych osób – pracowników spółki A.

jednak Sąd I instancji niezasadnie uznał, że organ prawidłowo dokonał analizy przesłanek określonych w art. 31 § 1 k.p.a. i przyjął, że przesłanki te w niniejszej sprawie nie zostały wykazane.

z załączonych do akt administracyjnych statutów Związków wynika powiązanie celów statutowych Związków z możliwością ochrony danych osobowych pracowników wynikających z RODO i przepisów Kodeksu pracy.

z § 6 pkt 1 oraz § 8 pkt 1 statutów skarżących Związków Zawodowych wynika, że celem związku jest obrona godności, praw i interesów pracowniczych (obywatelskich, zawodowych i socjalnych) członków związku w szczególności zabezpieczenie praw pracowniczych w zakresie wykonywanej pracy zawodowej oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zyskaj ponad 300 zł

Naczelny Sąd administracyjny wskazał, że:

tymczasem nieprawidłowości objęte skargą dotyczą według skarżących, narażenia pracowników na wykonywanie pracy w warunkach naruszających ich prywatność i godność, pozbawiających ich bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, grożących utratą zdrowia fizycznego i psychicznego;

skarga dotyczy także naruszania praw pracowników polegających na bezprawnym profilowaniu danych osobowych pracowników przez pracodawcę – administratora danych, oraz na bezprawnym na ich podstawie zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji wobec pracowników;

ponadto zgodzić należy się ze skarżącymi kasacyjnie, że z art. 1 ust. 2 RODO jednoznacznie wynika, że rozporządzenie chroni podstawowe prawa i wolności osób fizycznych (do których należą prawo do życia, zdrowia, poszanowania godności, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu oraz komunikowania się, ochrony danych osobowych, wolności myśli, sumienia i religii, wolności wypowiedzi i informacji, wolności prowadzenia działalności gospodarczej, prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu oraz różnorodności kulturowej, religijnej i językowej), a w szczególności prawo do ochrony danych osobowych;

jak to wynika z niekwestionowanych okoliczności sprawy, z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Związek składający wniosek do Prezesa UODO, nie tylko dysponuje szeroką wiedzą merytoryczną na temat praw pracowników jako podmiotu danych osobowych, ale również ma rozeznanie w sprawie profilowania danych pracowników i podejmowania zautomatyzowanych decyzji wobec nich przez Spółkę;

jednocześnie organ administracyjny – Prezes UODO – nie ma dostatecznej wiedzy co do wskazywanych przez Związek naruszeń będących przedmiotem niniejszej skargi, zaś waga wskazywanych naruszeń i ich wpływ na prawa i wolności osób, których dane dotyczą – pracowników – są tak doniosłe, że organ ten powinien z urzędu zająć się sprawą;

zaskarżone postanowienie o odmowie wszczęcia z urzędu wnioskowanego postępowania w przedmiocie przetwarzania danych osobowych pracowników Spółki A. z przedstawionych wyżej względów zostało wydane z naruszeniem art. 31 § 1 pkt 1 i § 2 k.p.a.