|
UZASADNIENIE
W piśmie z dnia 28 kwietnia 2023 r. S. D. wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na bezczynność Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych oraz na przewlekłość w postępowaniu wszczętym skierowaną do organu skargą z dnia 19 września 2019 r. na przetwarzanie danych osobowych skarżącego przez […] Bank S.A.
Skarżący wniósł o zobowiązanie organu do wydania decyzji w terminie 14 dni od dnia rozpoznania skargi; stwierdzenie, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania; stwierdzenie że bezczynność organu lub przewlekłość postępowania nastąpiła z rażącym naruszeniem prawa; przyznania od organu na rzecz skarżącego sumy pieniężnej, o której mowa w art. 149 § 2 w zw. z 154 § 6 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r., poz. 1634 ze zm., powoływanej dalej jako p.p.s.a.), tj. kwoty 15000 zł; rozpoznanie skargi w trybie uproszczonym i zasądzenie kosztów postępowania.
W uzasadnieniu skargi skarżący podał, że w dniu 19 września 2019 r. złożył do organu skargę na przetwarzanie jego danych osobowych przez […] Bank S.A. W dniu […] listopada 2019 r. organ poinformował o wszczęciu postępowania, wzywając skarżącego do wskazania, kiedy i na jaki adres bank wysyłał korespondencję.
Powyższe zostało przez skarżącego wykonane. Następnie pismami z dnia […] czerwca 2020 r., […] lutego 2021 r., […] kwietnia 2021 r. organ informował o kolejnych wezwaniach banku do złożenia wyjaśnień.
Każdorazowo organ deklarował, że o wynikach podjętych czynności wyjaśniających skarżący poinformowany zostanie w odrębnym piśmie. W żadnym z ww. pism organ nie wskazał przyczyn, dla których rozpoznanie sprawy odbywa się z naruszeniem ustawowych ram, jak również nie wskazywał nowego terminu załatwienia sprawy.
Skarżący nie został również poinformowany o wynikach podjętych czynności wyjaśniających.
W związku z niezałatwieniem sprawy w terminie skarżący wniósł ponaglenie 18 września 2022 r. W odpowiedzi na ponaglenie organ 20 września 2022 r. poinformował o zebraniu całości materiału dowodowego w sprawie i możliwości skorzystania przez stronę z uprawnień do przeglądania akt i wypowiedzenia się w terminie 7 dni.
Jednak do dnia złożenia skargi na bezczynność nie została wydana decyzja administracyjna w sprawie.
Skarżący zauważył, że organ prowadzi postępowanie w sprawie 3 lata i 7 miesięcy, podczas gdy powinno się ono zakończyć najpóźniej po dwóch miesiącach. Z kolei pomiędzy pismem organu o zakończeniu procesu zbierania materiału dowodowego z dnia 20 września 2022 r. a chwilą wniesienia skargi na bezczynność minęło nie 7 dni, a 7 miesięcy. Do tej pory organ nie przedstawił jakiegokolwiek wyjaśnienia takiego opóźnienia.
Uzasadniając wniosek o przyznanie sumy pieniężnej, skarżący podniósł, że bez stanowczych i dolegliwych środków obecny stan rzeczy nie ulegnie zmianie. Ustalenie wystąpienia stanu bezczynności lub przewlekłości postępowania z rażącym naruszeniem prawa i nałożenie na organ obowiązku zapłaty kwoty pieniężnej powinno skutkować przyspieszeniem rozpoznania spraw.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie. Prezes UODO przedstawił przebieg postępowania w sprawie, wskazując, że w dniu […] maja 2023 r. wydał decyzję administracyjną kończącą postępowanie.
W ocenie organu, od momentu złożenia przez skarżącego skargi na nieprawidłowości w procesie przetwarzania jego danych osobowych, podejmował czynności mające na celu wyjaśnienie okoliczności faktycznych sprawy, a następnie po dokonaniu oceny zebranego materiału dowodowego wydał rozstrzygnięcie kończące postępowanie.
Organ przedsięwziął wszelkie przewidziane prawem czynności służące wnikliwemu i rzetelnemu ustaleniu okoliczności faktycznych przedmiotowej sprawy i zebraniu materiału dowodowego potrzebnego do rozstrzygnięcia jej decyzją administracyjną.
Czynności te podejmował zaś szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia zgodnie z zasadą, o której mowa w art. 12 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r., poz. 775 ze zm., powoływanej dalej jako k.p.a.).
Organ powołał się następnie na treść art. 78 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 4.05.2016, str. 1, powoływanego dalej jako rozporządzenie nr 2016/679), zgodnie z którym organ nadzorczy zobligowany jest do poinformowania osoby, której dane dotyczą w terminie trzech miesięcy o postępach lub efektach rozpatrzenia skargi.
Zdaniem organu, przepis ten – nieokreślający granicznego terminu rozpatrzenia skargi przez organ nadzorczy – stanowi uregulowanie szczególne wobec przepisów k.p.a. dotyczących terminów załatwiania spraw administracyjnych.
Organ wyjaśnił, że podjął czynności w przedmiotowej sprawie z zachowaniem terminu, o którym mowa w art. 78 ust. 2 rozporządzenia nr 2016/679, gdyż skarżący został poinformowany o podjęciu czynności w jego sprawie przed upływem trzech miesięcy od daty wniesienia skargi. Organ wezwał wówczas podmiot wskazany w treści skargi do złożenia wyjaśnień w sprawie. Wyjaśnienia przedkładane przez bank w toku niniejszego postępowania nie były wystarczające do wydania decyzji administracyjnej, wobec czego Prezes Urzędu kilkukrotnie zwracał się do banku o ich uzupełnienie. Skarżący za każdym razem był informowany o podejmowanych w sprawie czynnościach, które nie miały charakteru działań pozornych, a zmierzały bezpośrednio do ustalenia stanu faktycznego sprawy i jej załatwienia.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:
Skarga na bezczynność organu zasługuje na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności, należy zwrócić uwagę, że jak podnosi się w orzecznictwie sądów administracyjnych, w sprawach ze skarg na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, w zakresie wskazanych w piśmie inicjującym postępowanie przed sądem administracyjnym postaci niedziałania organu, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a., sąd administracyjny nie jest związany kwalifikacją wskazaną przez skarżącego. Ostateczną decyzję dotyczącą tego, czy w danej sprawie istnieje stan bezczynności organu czy stan przewlekłości prowadzonego postępowania podejmuje Sąd i daje temu wyraz w wyroku (zob. postanowienie NSA z dnia 26 lipca 2012 r. sygn. akt II OSK 1360/12, dostępne w internetowej bazie orzeczeń sądów administracyjnych).
Z kolei zgodnie z art. 37 § 1 k.p.a., stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli: 1) nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 k.p.a. lub przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 k.p.a. (bezczynność), 2) postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość). Terminy załatwiania spraw w postępowaniu jurysdykcyjnym określają przepisy art. 35 k.p.a. lub przepisy szczególne, a przekroczenie tych terminów (ewentualnie terminów szczególnych lub przedłużonych w związku z postanowieniami art. 36 k.p.a.) oznacza stan bezczynności zaskarżalnej do sądu administracyjnego (patrz T. Woś, H. Knysiak-Molczyk, M. Romańska [w:] Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Komentarz, Wydawnictwo Lexis Nexis, Warszawa 2005, s. 86).
Zdaniem Sądu, istota zarzutów skargi w niniejszej sprawie dotyczy niezałatwienia sprawy w terminach ustawowych i z tej przyczyny należało uznać, że przedmiotem skargi jest bezczynność Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych w rozpoznaniu wniosku z dnia […] września 2019 r. na nieprawidłowości w procesie przetwarzania danych osobowych S. D. przez […] Bank S.A., pomimo że skarżący wskazał, iż skarży również przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ w tej sprawie.
Odnosząc się do stanowiska organu, że trzymiesięczny termin z art. 78 ust. 2 rozporządzenia nr 2016/679, jest przepisem szczególnym względem uregulowań Kodeksu postępowania administracyjnego, a tym samym organ ten nie jest związany terminami załatwienia sprawy określonymi w k.p.a., a jedynie ma obowiązek informować stronę o podejmowanych czynnościach w jej sprawie w odstępach czasu nie przekraczających trzech miesięcy, należy wyjaśnić, że Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę stanowiska tego nie podziela.
Jak podkreśla się w orzecznictwie sądów administracyjnych (vide wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 października 2023 r. sygn. akt III OSK 5391/21, wszystkie powoływane orzeczenia są dostępne w internetowej bazie orzeczeń sądów administracyjnych), zgodnie z art. 35 § 4 k.p.a. przepisy szczególne mogą określać inne terminy niż wskazane w treści tego artykułu.
Takim przepisem szczególnym nie jest jednak art. 78 ust. 2 rozporządzenia nr 2016/679, nie określa on bowiem terminu załatwienia skargi przez organ nadzorczy. Termin trzech miesięcy, o jakim mowa w tym przepisie, odnosi się do wykonania przez organ nadzorczy obowiązku poinformowania strony, której dane dotyczą, o postępach i efektach rozpoznawania jej skargi, z jego upływem RODO łączy możliwość uruchomienia przez podmiot danych środków ochrony prawnej przed sądem.
Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy z 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o ochronie danych osobowych, VIII kadencja, druk sejm. nr 2410, s. 27) w art. 62 ustawy wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym Prezes Urzędu, zawiadamiając strony o niezałatwieniu sprawy w terminie, obowiązany jest również poinformować o stanie sprawy i przeprowadzonych w jej toku czynnościach.
“Należy wskazać, że powołana regulacja uzupełnia art. 36 k.p.a. i służy zapewnieniu pełnego stosowania art. 78 ust. 2 Rozporządzenia, który stanowi, iż bez uszczerbku dla innych administracyjnych lub pozasądowych środków ochrony prawnej każda osoba, której dane dotyczą, ma prawo do skutecznego środka ochrony prawnej przed sądem, jeżeli organ nadzorczy właściwy zgodnie z art. 55 i art. 56 Rozporządzenia nie rozpatrzył skargi lub nie poinformował osoby, której dane dotyczą, w terminie trzech miesięcy o postępach lub efektach rozpatrywania skargi wniesionej do organu nadzorczego. Przyjmując, iż zgodnie z k.p.a. rozpatrzenie sprawy szczególnie skomplikowanej powinno nastąpić nie później niż w terminie dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, a o każdym przypadku jej niezałatwienia w terminie należy zawiadomić strony, przyjęto, iż powyższa regulacja projektu zapewni stronie postępowania, w terminie trzech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, informację o postępach lub efektach rozpatrywania wniosku przed Prezesem Urzędu. Brak takiej informacji w terminie trzech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania będzie dawał stronie prawo do wniesienia skargi do sądu administracyjnego. W ocenie projektodawcy państwo członkowskie, wzmacniając ochronę danych osobowych, może w praktyce zobowiązać organ nadzorczy do informowania osób, których dane dotyczą, wcześniej niż po upływie trzech miesięcy, a okres wynikający z Rozporządzenia jest okresem maksymalnym.”
Zatem w przypadku niezałatwienia sprawy w terminie również z przyczyn niezależnych od organu (art. 36 § 2 k.p.a.), Prezes UODO na podstawie art. 62 ustawy, zawiadamiając o niezałatwieniu sprawy w terminie, jest obowiązany nie tylko wykonać obowiązki określone w art. 36 § 1 k.p.a. (powiadomienia strony o niedochowaniu terminu, podania przyczyn zwłoki, wskazania nowego terminu załatwienia sprawy), ale także poinformować strony o stanie sprawy i przeprowadzonych w jej toku czynnościach (zob. także I. Bogucka, Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz, pod red. D. Lubasza, 2019 r.).
Termin trzech miesięcy wskazany w art. 78 ust. 1 rozporządzenia nr 2016/679 odnosi się do prawa żądania uruchomienia skutecznego środka ochrony prawnej przed sądem (kontroli sądu administracyjnego poprzez skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania), jeżeli w tym terminie Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych nie rozpatrzył skargi lub nie poinformował osoby, której dane dotyczą o postępach lub efektach rozpatrywania skargi wniesionej zgodnie z art. 77.
W rozpoznawanej sprawy nie budzi wątpliwość, że skarżący wniósł skargę na bezczynność po upływie terminu określonego w art. 78 ust. 2 rozporządzenia nr 2016/679. Sąd administracyjny ustalając, czy organ pozostaje w bezczynności bada natomiast, czy doszło do uchybienia terminów określonych w art. 35 k.p.a.
Co istotne, dla stwierdzenia bezczynności nie ma znaczenia fakt, z jakich powodów dany akt administracyjny nie został podjęty, a w szczególności, czy zostało to spowodowane zawinioną lub też niezawinioną opieszałością organu w jego podjęciu, ani stopień przekroczenia terminu załatwienia sprawy.
Okoliczności, jakie spowodowały zwłokę oraz działania organu w toku rozpoznawania sprawy (jak też zaniechania) oraz stopień przekroczenia terminów, będą natomiast istotne przy ocenie Sądu, czy stwierdzona bezczynność miała charakter kwalifikowany, tj. czy miała ona miejsce z rażącym naruszeniem prawa, w rozumieniu art. 149 § 1a ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2023 r., poz. 1634 ze zm., powoływanej dalej jako p.p.s.a.).
W rozpoznawanej sprawie jak wynika z akt sprawy, pismem z dnia 19 września 2019 r. S. D. złożył do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych skargę na nieprawidłowości w przetwarzaniu jego danych osobowych. Skarga ta wpłynęła do organu w dniu 27 września 2019 r. Określony w art. 35 § 3 k.p.a., termin do załatwienia sprawy upłynął zatem w dniu 27 listopada 2019 r. Tymczasem organ wydał decyzję kończącą postępowanie administracyjne w tej sprawie w dniu […] maja 2023 r., tj. ponad 3 lata i 5 miesięcy po upływie terminu. Nie budzi zatem wątpliwości Sądu, że organ pozostawał bezczynny w rozpoznaniu wniosku skarżącego. W związku z powyższym Sąd w pkt 1 sentencji stwierdził, że organ pozostawał w bezczynności w rozpatrzeniu wniosku skarżącego z dnia 19 września 2019 r.
Zgodnie z art. 149 § 1a p.p.s.a., uwzględniając skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania, sąd stwierdza jednocześnie, czy przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Jak podkreśla się w orzecznictwie sądów administracyjnych, o rażącym naruszeniu prawa można mówić, gdy zwłoka w załatwieniu sprawy jest znaczna i jest efektem działań (zaniechań) organów, które można zinterpretować jako unikanie podejmowania rozstrzygnięcia, bądź lekceważenie praw stron domagających się czynności organu, które to czynności organ prowadzi w sposób nieefektywny, poprzez wykonywanie czynności w dużym odstępie czasu bądź wykonywanie czynności pozornych, powodujących, że formalnie organ nie jest bezczynny (por. wyrok NSA z dnia 23 października 2013 r., sygn. akt I OSK 1181/13). W ocenie Sądu, taka sytuacja wystąpiła w rozpoznawanej sprawie.
Jak wynika z akt administracyjnych, organ po uzyskaniu w dniu 2 grudnia 2019 r. odpowiedzi banku na pierwsze wezwanie o udzielenie wyjaśnień, kolejną czynność w sprawie podjął w dniu 12 czerwca 2020 r. (tj. po upływie ponad 6 miesięcy). Następnie po uzyskaniu w dniu 30 czerwca 2020 r. odpowiedzi banku na drugie wezwanie o udzielenie wyjaśnień, organ kolejną czynność w sprawie podjął w dniu 18 lutego 2021 r. (tj. po upływie ponad 7 miesięcy). Po uzyskaniu odpowiedzi banku na kolejne wezwanie o udzielenie wyjaśnień w dniu 25 maja 2021 r. organ nie podejmował zaś jakichkolwiek czynności w sprawie przez 1 rok i 4 miesiące aż do momentu złożenia przez skarżącego ponaglenia. Organ nie podejmował również żadnych czynności procesowych w sprawie przez ponad 7 miesięcy po poinformowaniu stron pismem z dnia 20 września 2022 r., że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie okazał się wystarczający do wydania decyzji. Z akt administracyjnych nie wynika, by istniało jakiegokolwiek racjonalne uzasadnienie tak istotnej zwłoki w rozpatrzeniu sprawy. Przedstawiona wyżej sekwencja czynności podejmowanych w sprawie w najmniejszym stopniu nie potwierdza twierdzenia organu, że podejmował czynności szybko, dążąc do załatwienia sprawy zgodnie z wyrażoną w art. 12 § 1 k.p.a. zasadą szybkości postępowania.
Sąd ocenił, że brak jakiejkolwiek aktywności organu w tak długich, wielomiesięcznych okresach pomiędzy poszczególnymi czynnościami procesowymi świadczy o zlekceważeniu przez organ prawa strony do rozpatrzenia jej sprawy bez zbędnej zwłoki, a także o tym, że długość trwania postępowania nie była skutkiem (jak twierdzi organ) konieczności wnikliwego zebrania materiału dowodowego. Z tej przyczyny, zdaniem Sądu, bezczynności organu w tej sprawie można przypisać rażący charakter w wyżej przedstawionym rozumieniu.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd uznał w pkt 2 sentencji wyroku, że bezczynność organu miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie wystąpiły okoliczności przemawiające za przyznaniem na rzecz skarżącego w pkt 3 sentencji wyroku sumy pieniężnej w wysokości 4000 zł, co ma stanowić swego rodzaju rekompensatę za uciążliwości dla skarżącego związane z długotrwałym prowadzeniem przez organ postępowania, wielokrotnie przekraczającym prawem przewidziane terminy. Wysokość przyznanej sumy pieniężnej jest niższa niż wnioskowana przez skarżącego, jednak zdaniem Sądu, jest ona adekwatna z punktu widzenia realizacji celów tej instytucji, w szczególności uwzględniając, że organ wydał ostatecznie decyzję administracyjną kończącą postępowanie w tej sprawie, w związku z czym brak jest konieczności podejmowania wobec organu działań o charakterze dyscyplinującym.
Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie na podstawie art. 149 § 1 pkt 1 i 3 oraz § 1a p.p.s.a. orzekł jak w punkcie 1 i 2 sentencji. Rozstrzygnięcie zawarte w punkcie 3 sentencji Sąd wydał na podstawie art. 149 § 2 p.p.s.a. O kosztach w punkcie 4 sentencji orzeczono na podstawie art. 205 § 2 w zw. z art. 200 p.p.s.a. Zasądzoną od organu na rzecz skarżącego kwotę stanowi wynagrodzenie jego pełnomocnika procesowego (480 zł), zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 1 lit. c) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.) oraz uiszczony wpis od skargi w wysokości 100 zł. Rozpoznanie sprawy w trybie uproszczonym nastąpiło na podstawie art. 119 pkt 4 w związku z art. 120 p.p.s.a. |
